?> ?>

De toekomst van de bibliofiel

Iedereen kent het beeld: een overvolle boekenkast met daarvoor nog een paar dozen vol met boeken, een charismatische chaos van boeken. Het is de boekenkast van de bibliofiel.
Nederlands meest bekende bibliofiel is hoogstwaarschijnlijk wijlen Gerrit Komrij. Hij had toen hij in 2012 overleed in zijn bibliotheek in Portugal om en nabij vijftigduizend boeken staan. In het vorig jaar verschenen boek Halfgod verzamelaar zijn alle boekgerelateerde essays van Komrij gebundeld. Hieruit komt het beeld naar voren van een echte bibliofiel. Dit is goed te zien in het volgende citaat: ‘De bibliofiel is een veelvraat, een slokop, een ordinaire opstapelaar. Boeken zijn voor hem geen doel, maar een middel.’1 De vraag die vandaag de dag gesteld kan worden is: hoe ziet de toekomst van de bibliofiel er eigenlijk uit? Want met de komst van het e-boek dreigt de overvolle boekenkast te veranderen in een flinterdunne tablet. Bestaat er over honderd jaar nog wel een bibliofiel?

Allereerst is het van groot belang om in beeld te hebben wie of wat een bibliofiel precies is. De Van Dale zegt hierover: 2Bibliofiel (de (m.)) liefhebber van boeken, m.n. als kunstvoorwerp, syn. boekenvriend.2 Hierbij levert Van Dale ook nog informatie over de etymologische herkomst van het woord. Het werd voor het eerst in het Nederlands gebruikt in 1872 en het woord is gevormd uit het Grieks en is een samenstelling uit biblion (boek) en philos (liefhebber).3

Naast deze informatie voegt het Lexicon van literaire termen hier belangrijke informatie aan toe: de bibliofilie is net zo oud als het boek zelf, na de uitvinding van de boekdrukkunst krijgt bibliofilie ook een plek binnen de burgerij. Zeker niet onbelangrijk is het om te vermelden dat er tegenwoordig uitgeverijen zijn die zich specialiseren in het uitgeven van bibliofiele uitgaven.4

Hoe hebben het e-boek en het digitale lezen zich in de afgelopen decennia ontwikkeld? Hoewel het fenomeen van de e-reader en het e-boek nog geen decennium bekend zijn bij het grote publiek, blijkt de digitale leeservaring al te beginnen in 1971 bij het Project Gutenberg. Dit project is gestart door Michael Hart en heeft alle teksten die niet voorzien waren van auteursrecht of waarvan dit verlopen was gedigitaliseerd. Deze teksten zijn nu op iedere tablet gratis verkrijgbaar. Het is algemeen bekend dat de verkoop van boeken – digitaal en papieren – terugloopt. Opvallend is dat de terugloop van boeken minder sterk is dan die van andere entertainmentproducten.

Hoe staat het e-boek ten opzichte van het papieren boek? De digitale revolutie met betrekking tot het lezen van boeken viert nog geen hoogtijdagen. Per verkocht e-boek worden er 36 papieren boeken verkocht. Toch laten de cijfers ook iets anders zien: de afname van het aantal totaal verkochte boeken in 2012 ten opzichte van 2011 is 6,3%, terwijl de verkoop van het digitale boek toeneemt: 70% meer e-boeken in 2012 ten opzichte van 2011. Het is echter wel een kleine rol die het e-boek tot nu toe speelt, het aandeel in het totaal aantal verkochte boeken is slechts 1,3%. De verwachting is wel dat de verkoop van e-boeken exponentieel zal gaan stijgen aangezien steeds meer mensen gebruik maken van een tablet of e-reader.5

Betekent deze verwachte exponentiële groei dan dat er over honderd jaar geen boekenverzamelaars meer zullen zijn? Daar ga ik niet vanuit. Dat is deels gestoeld op een prachtig essay van Gerrit Komrij dat is opgenomen in zijn boek Halfgod verzamelaar. Komrij haalt in dit essay aan hoe ooit werd verwacht dat met de komst van de computer het tijdperk van het papier geweest zou zijn. Komrij geeft hierin ook aan dat er na het verschijnen van de pc ontzettend veel boeken over de pc zijn verschenen.6 De verwachting rust ook op het historische feit dat nieuwe media zich te allen tijde geschikt hebben naast de bestaande media. De nieuwe media verdrijven de oude niet: de krant leeft voort ondanks het internet en de radio houdt zich staande naast de televisie. Daarnaast zal er een hele cultuuromslag nodig zijn om het einde van het gedrukte boek dichterbij te brengen. Veel boekliefhebbers hechten waarde aan het omslaan van de pagina en het kunnen onderstrepen van zinnen. Ik denk dan ook niet dat er een tijd zal komen waarin er louter zonder papier zal worden gelezen. Misschien is de wens vader van de gedachte, maar zolang het papieren boek bestaat zal de bibliofiel in leven blijven.

Bibliografie

Komrij 2012
Komrij, G., Halfgod verzamelaar. Een boek over boeken. Amsterdam: De bezige bij, 2012.

Gorp e.a. 2007
Gorp, H. van, Delabastia, D. & Ghesquière, R., Lexicon van literaire termen, 8e druk, Mechelen: Wolters Plantyn, 2007.

  1. Komrij 2012, p. 7 []
  2. Van Dale 2005, p. 411 []
  3. Van Dale 2005, p. 411 []
  4. Gorp e.a. 2007, p. 59 []
  5. Gegevens zijn afkomstig van de Koninklijke Vereniging van het Boekvak: http://www.kvb.nl/feiten-en-cijfers/kerncijfers []
  6. Komrij 2012, p.103-106 []

verwante teksten

De democratie een organisch geheel

Het is zondag 2 september als de Britse premier Theresa May in een interview in de Sunday Telegraph laat ontvallen…

Zelfbewustzijn bij Sartre

De deur naar het bewustzijn staat voor het ik op een kier Sartre is een van de laatste filosofen die…

Barthes & de eiffeltoren

De Eiffeltoren als symbool De Franse intellectueel Roland Barthes is vooral bekend vanwege zijn essay La mort de l’Auteur uit…

Brexit als zwaard van Damocles

Hij is nu langzaamaan meer dan een half jaar onderweg en hij zou het gezicht moeten zijn van Labour-partij. Na…